ԱՄԵՆ /1-122/

1. Ինչու գայլը.

Գայլը միակ կենդանին է, որին մարդը ներել չի կարողանում, բացի այն, որ մարդն իրենից թույլին, իսկ ավելի հաճախ՝ ստրուկին է ներում, միայն փաստը, որ գայլն ու մարդը չեն մտերմանում, բավական է հենց նրան վստահել արդարախույզի առաքելությունը։ Եվ ի տարբերություն այլ էակների և էությունների, անգամ աստվածների ու չաստվածների, միայն գայլն է լսելի դարձնում ճշմարտությունը՝ անկախ նրանից, ուզում ենք լսել, թե՝ ոչ։ Եթե բնության մեջ ամեն ինչ կարելի է բաժանել աստծո կամ անաստվածի զավակների, ապա գայլը միակն է, ով աստծո և անաստվածի կենակցության ծնունդն է՝ գուցե նաև ոչ սիրո, այլ հենց կրքի պոռթկումի, որը սովորաբար համարվում է մեղանչություն, բայց դրանից չի չեզոքանում նրա բնական կապվածությունը և՛ մեկի, և՛ մյուսի հետ, հետևաբար նաև հավասարարժեք սերն ու հարգանքը նրանց հանդեպ, ինչը նրա անկեղծության նախապայմանն ու այդպիսի գոյության հիմքն է։ Թեպետ այս կամ այն կողմից նա մարդու արյունակիցն է, բայց նրա կողմից միակ չընդունվածն է՝ նման արտաամուսնական կապից ծնված զավակի, որի հետ մշտնջենական կռվի մեջ են՝ հանուն ժառանգության։

Մարդու հետ հաշտության գալու համար ԳԱՅԼԻՆ առաջարկվել է լինել մարդ կամ շուն, բայց հասկանալով, որ մարդ դառնալու համար պետք է էությամբ լինի ՇՈՒՆ, իսկ շան դեպքում՝ իր մեջ բանտարկի ՄԱՐԴՈՒՆ, նախընտրել է մնալ ՎԱՅՐԵՆԻ, ու անհաշտության արդյունքում դադարել է ապրել․ սովորում է չմեռնել։ Մարդաշան և շնամարդու հետ հանդիպումների ժամանակ գայլը, սովորաբար, հարձակվելու փոխարեն խելամտորեն ընտրում էր փախուստը, բայց խելամտության հանդեպ առաջացող ձանձրույթը նրան դրդեց իմաստնության և գնալով հաճախակի են դառնում դեպքերը, երբ նա ընտրում է հարձակումը։ Բնավ նրանից չէ, որ հզորացել է և/կամ ձգտում է հաղթանակի, պարզապես սկսել է գեղագիտորեն միջամտել իր ոչնչանալուն՝ ինքնասպանվում է այլոց ձեռքերով՝ նրանց զրկելով իրեն սպանելու հաճույքից։ Նա չի դաժանացել ու չի չարացել, ուղղակի սովորել է մեծացնել իր հանդեպ ատելությունը, որ չերերա հալածող ձեռքը՝ դիպուկ ու ավելի ցավոտ լինեն հարվածները, միանգամից վրա չհասնի վերջը՝ տևական լինի տառապանքը, ինչի արդյունքում դեռ կենդանության օրոք է հասնում հետոյի սահմանագծին՝ իմանում ու/բայց չի պատմում, պատասխանն իմանալու տենչով նայող աչքերին ժպտում է և ասում՝ կասկածեք, որ ․․․

Ու որքան էլ զարմանալի թվա, դա սերն է նրա, սերը գոյության և հենց նաև թշնամիների հանդեպ՝ նրանց կողմից սպանված, ապա՝ որպես երեխա վերածնված ու վախից հոգու խորքում թաքնված էության հանդեպ, որ մի օր պետք է համարձակվի դուրս գալ, իսկ կասկածն այն ժամանակահատվածն է, որի չափով հետաձգվում է վերջն ամենքի ու ամեն ինչի։

2. Իմ ու կյանքի հարաբերության մասին.

Կյանքը չի հանդուրժում իմ հանդգնությունը ճիշտ այնպես, ինչպես ես՝ նրա իշխելու հպարտությունը, ու հաճախ, մտրակը ձեռքին, ստիպում է հայտնվել անդունդի եզրին, որտեղ, երբ այլևս անտես ենք դառնում վկաների աչքերին, նա ինձ սեղմում է իր կրծքին: Ու\բայց երբեք չեմ հարցրել` ինչո՞ւ չի թողնում ցած նետվել, քանզի ինձ ցավեցնելում նրա ցավն եմ տեսել, որ ստիպված է ուրիշների ապստամբությունը զսպելու համար ինձ պատժել, և քանի որ ստացվել է այնպես, որ առանց ենթակաների իր գոյությունն անհնար կլինի, իսկ առանց ինձ` ձանձրալի, նա ստիպված է իմ ներկայությունը վայելել անդունդի եզրին:

3. Այս կյանքում ճանաչողության առավելագույնին հասավ ոչ նա, ով նետվեց մահվան գիրկը և ոչ էլ նա, ում առևանգեց մահը, այլ նա, ով ամուսնացավ նրա հետ:

Այս հնարավորությունը կյանքը տալիս է ամենքին՝ ծնվելու պատահականությունից մեռնելու անհրաժեշտություն ճանապարհին առաջարկելով կանգ առնել միայնության ջրհորի մոտ, ապա գնալ ինքնաճանաչողությամբ, որին լիարժեք հասունանում է միայն նա՝ ով դիմանում է մինչև իր մասին վերջին մարդու մոռանալը, … ու մի օր հասնում է պահը, երբ երանությամբ տալիս է համաձայնությունը՝ մեկնարկել մեռնելու պատահականությունից ծնվելու անհրաժեշտություն ճանապարհը:

4. Կիրք՝ առ ճանաչողություն.

Անխուսափելիորեն գալիս է պահը, երբ նմանվում ես օվկիանոսի բարեհաճությանը, ավելի ճիշտ` կամակորությանը մնացած նավի, երբ կասկածի փոթորիկներն այլևս չես հաղթահարում կառավարումով, այլ` պարզապես ամուր կառչում ես տախտակամածից ու հավատալուն տենչում ես՝ ինչպես կղզյակի, որտեղ կարող ես փրկվել: Բայց փրկությանը հաջորդող օրերում սկսում ես կարոտով վերապրել առաջին ծովախտից մինչև նավաբեկություն ապրած ամբողջ սքանչելին ու սարսափելին, օվկիանոսի հանդեպ ատելությունից վերածնված սերդ դառնում է պաշտամունք, կոտրված փառասիրությունդ կրկին նորոգվում է` առանց հպարտության` նա իրենով լվացել է քոնը, ու գերված դրա իսկական զորությամբ` ինքնաբուխ գնում ես ջրափ, բայց ո՛չ դու, այլ` օվկիանոսն է արդեն նայում քեզ, ու գիտակցելով ջրից դուրս ցցված ժայռաբեկորի արժեքն ու զորությունը, միևնույն է` ընտրում ես մայրցամաքը վերջին անգամ լքելու որոշումը` անհայտության մեջ հավերժանալը գերադասելով հայտնության մեջ ոչնչանալուց: Կրկին կանգնում ես նավառաջքին, բայց այլևս ոչ թե նվաճելու, այլ` տրվելու բերկրանքով, և նավահանգստից դուրս գալուց հետո ինքդ ես անջատում շարժիչը, բաց թողնում ղեկը …, ու բեկորներդ անհրաժեշտաբար կամ պատահաբար գտնվելու հույսդ` նավից կախված մակույկի պես` տանում հետդ:

5. Երբ գնում ես արահետով, մնում են քչերը՝ տեղ-տեղ ու ժամանակ առ ժամանակ, ու ոչ ոք չի մնում, երբ ինքդ ես բացում արահետ, քանզի, որպես ողջամիտ կանոն, մարդիկ ընտրում են հանրային տրանսպորտը՝ ոմանք սեփական ոտնացավից, ոմանք էլ՝ ելնելով դրանց փորձից։

Բայց միայն արահետն է կազմում այնկողմնայինից կարդացվող քարտեզի մասը, որով կարող է վերադառնալ աշխարհից վտարվածը։

6. Նայում է միայն առա՞ջ` խրախուսելի հատկանիշ է, բայց և գուցե ետ հայացքից է խուսափում, որտեղից դիահոտ է փչում, որովհետև ապագան ապրելու հույսով՝ միշտ սպանել է ներկան:

7. Սիրում եմ այն, ինչ քանդում է ինձ …, ամեն հավաքելուց մասնիկ եմ կորցնում, բայց դա չի պակասեցնում, այլ՝ է՛լ ավելի է մոտեցնում միակ իսկականին:

Աչքերիցս ազատվելուց հետո, ինձ զգում եմ առանց ձեռնափայտի կույր՝ շրջապատված բազմաթիվ անտարբեր «տեսնողներով», կամ, գուցե, իրավացի՞ են հուշում՝ ճիշտ հակառա՞կն է …, այդ դեպքում որտեղի՞ց է այս համատարած դիահոտը փչում, գուցե ժամանակն է քթի՞ց էլ ազատվել, ականջներից էլ, որ դադարեմ ներսի գոռոցով դրսի աղմուկը խլացնել, …, իսկ լեզվից մնացել է միայն շուրթերս խոնավեցնելու գործառույթը:

Դե շտապե՜ք, ոտքե՜ր, որ վաղուց սեփական տրամաբանությամբ եք քայլում, ձեռքերս էլ ձեզ փոխնորդ զույգ են դարձել. հասցրեք այդ միակ իսկականին, որ անէանամ գրկին:

8. Երբ գնահատում են ըստ կրած հոգսի, հիշի` եզի որակնել է որոշվում ըստ տարած բեռի, ու գովելով քեզ էլ են զրկում սեր ապրելու ազատությունից, որ վերածեն է՛լ ավելի պիտանի լծկանի:

Եթե բացառությունների գոյությունն այս դեպքում անտեսենք, ապա` վստահաբար կարելի է ասել, որ մարդկանց մոտ չի էլ լինում գնահատելու այլ պատճառ ու նրանք նաև ինքնակամ են բեռնվում` ըստ տարած քաշի գնահատելով սեփական հպարտությունը, իսկ հոգնության մասին երբեմն հնչող նրանց տնքոցն ընդամենը բողոքն է պարգևատրման պակասի, որն ակնկալում էին բեռնվելուց առաջ: Ու հազվադեպ է պատահում, որ բեռնաթափվեն գնահատանքում մտրակը ճանաչելով, որից հետո խոտակեր լծկանից պիտի նախընտրեն վերածվել հոշոտող գիշատչի, եթե վերջինիս վերջնականապես չեն սատկացրել եզի կճղակների տակ: Սովորաբար, բեռը վայր են դնում լուծի տակ սատկելուց հետո, իսկ ավելի ճիշտ է ասել` բեռը վայր չեն դնում` այն ընկնում է նրանց անշնչացած մարմնի հետ:

Անշուշտ սրանում նաև կա ոգեշնչում առ փառասիրություն, իսկ ինչո՞ւ ոչ` եթե դա կարող է ստեղծել նոր որակի առաքինություն, ի տարբերություն հպարտության, որն հաճախ ծնում է ստրկություն: Եվ վերջապես, միթե՞ նվաստացուցիչ չէ այն սերը, որը չի ծնվում ինքնասիրությունից:

9. Վատագույն դեպքում պաշտպանելին է կորցնում իր պաշտպանին, բայց ոչ երբեք հակառակը, երբ պատրաստ ես պահպանել կյանքի գնով, ու հաղթահարվում է կորցնելու վախը, ճանաչվում` բացարձակ սեփականը` քոնը:

10. Հետևանք սիրո` առ իմաստնություն.

Դրախտ տանող ճանապարհը իմացվում է այն ժամանակ, երբ տեղդ արդեն որոշված է դժոխքում, ու սրանում չկա բացառություն, նաև պարզ է դառնում, թե ովքեր են հայտնվում դրախտում:

11. Պատահում են այնպիսի հրաշալի ստեղծագործություններ, որ դժվարանում ես անգամ պատկերացնել, թե ինչքան մեծ մեղք պետք է գործած լինի մարդը, որ այսչափ ինքնախարազանվի, սեփական ոչնչության ինքնագիտակցում ապրի ու այդքան մոտենա գոյի անսահմանությանը:

Թերևս, անհամեմատ ավելին կլինեին արվեստի գործերը, եթե մեղանչության համար դատապարտեին ստեղծագործելու՝ որպիսի պոտենցիալ կրում է ամեն մարդ, եթե, իհարկե, մեղքն էլ չհամարենք յուրահատուկ արարչություն՝ երբեմն հանճարեղությամբ գերազանցող առաքինություն պատկերող ստեղծագործությունները և, ի տարբերություն դրանց, այդքան իրական բնութագրող կյանքը։

12. Երբ կույր լինելն է խելամիտ.

Քանի դեռ հոռետեսն ու լավատեսը վիճում են` բաժակը կիսով չափ դատարկ է, թե` լիքը, կույրը հագեցնում է ծարավը, ու սրանով առաջին երկուսը նույնանում են, վերջինս` հատկանշվում …

13. Մենակյաց իմաստուն.

Նա մնացածի նման տառապանքը չի առնում ուսերին, որ ստանա խղճահարություն ու չի շտապում ակնթարթ առաջ ազատվել դրանից, այլ տանում է ձեռքին` որպես անհրաժեշտ իրերով լցված ճամպրուկ, ինչը յուրահատուկ հմայք է տալիս նրա կեցվածքին, իսկ երբ չի տանում, խնամքով դասավորում է իր պահարանում:

Իսկ իմաստունը, ով մենակյաց չէ, ընդամենը բեռնված էշ է, ում ամբոխն իր դեմն առած քշում է, իսկ իրեն թվում է՝ առաջնորդում է։

...

Այն, ինչի համար գնահատում ենք եզին, նրա առաքինությունը չէ, գուցե, այլ՝ անկարողությունը, բայց, միևնույն է, գնահատում ենք, որովհետև մեզ այդպես են փչացրել մանկուց:

14. Կյանքը չափազանց կարճ է պատասխանների և հազիվ բավարարում է հարցերի իմացությանը, ու\ բայց երբ տեսնում ես կրտսերների` հարցեր տալու շտապողականությունը, ավագների` անպայման պատասխանելու համառությունը, երբ տակավին չեն հասունացել հարցերի, որովհետև իրենք էլ են շտապել ստանալ պատասխաններ, ցավ ես ապրում, որ անպետք է եղած\առկա իմաստունների գոյությունը, քանզի հազարամյակների այս կրկնությունը չեզոքացնում է միասին հարցնելու համերաշխություն տեսնելու հույսը, ու մարում է խելագարվածների ճանաչած ճշմարտությունների լույսը:

Ոչ նրանք, ովքեր տալիս են պատասխաններ, այլ նրանք, ովքեր սովորեցնում են ունենալ հարցեր` ինքդ լինելով հարցի հասցեատեր, պիտի լինեն ՈՒՍՈՒՑԻՉՆԵՐ. նրանք, ովքեր ճրագը ձեռքներին մն(ացել)ում են այն կողմ կրթարաններից, ում լինելիության մասին իմանում ենք՝ արդե՛ն մարած պատրույգից։

15. Հարաբերությունը կորցնում է գրավչությունը, երբ կողմերի մոտ բացարձակ վերանում է օտարությունը, և անտանելի է դառնում, երբ օտարությունն է բացարձականում:

16. Միշտ ապրում ես թվացյալ զգացողությամբ, որ ամբողջ տարածությունը, կամ դրա մասը, որը զբաղեցված չէ, պատկանում է քեզ: Հեշտությամբ ընդունում ես նաև մեկ ուրիշի ներկայությունը, եթե նա քեզնից առաջ է հայտնվել այնտեղ, և գրեթե չես կարողանում հաղթահարել անհարմարությունը, երբ մեկ ուրիշը հայտնվում է քեզնից հետո, ու ոչ այնքան խանդն է ստիպում չհանդուրժել, որքան գիտակցումը սկզբնական զգացողության թվացյալ լինելու` ճշմարտության հետ առերեսումը, որ չես ներդաշնակվել ամբողջ տարածությանը` այն քեզ չի պատկանում:

Իհարկե կարող ես փորձել ցանկապատել, պատնեշել, ականապատել (ինչով, որպես կանոն, ինքնախաբվում են շատերը), բայց, միևնույն է, քոնը կլինի այնքանը, ինչքանին կարողացել ես ներդաշնակվել, ուստի, եթե հայտնվել է ուրիշը, ապա` խելամիտ է հանդուրժելը, եթե երջանկություն ունես ներդաշնակված մասում, կամ` հեռանալը` տարածությունը կրողին թողնելով հնարավորություն ստանալ ավելին, քան կարողացել ես տալ ինքդ, և իմաստուն է ավելի` ի սկզբանե ապրել գիտակցությամբ, որ ամբողջին ներդաշնակվել չես կարող, եթե անգամ կարողացել ես, ու թողնել տարածություն, որում նրա ազատությունը կլինի միակ երաշխիքը անկեղծության:

17. Հանդուրժողականությամբ ինձ առավելապես զարմացնում են մարդիկ, ովքեր ինձանից չեն հրաժարվում, այն դեպքում, երբ նրանց փոխարեն ես դա կանեի անհապաղ, առանց վարանելու, եթե հնարավորություն ունենայի ինքս ինձանից հրաժարվել:

Կարծում եմ՝ բոլորն էլ երբևէ ապրում են նման ցանկություն, որի իրագործման անկարողությունը շատերի մոտ վերաճում է եսասիրության՝ որպես ինքնահանդուրժման հնար, և ուրիշների հանդուրժողականությունը նրանց համար դառնում է ակնկալվող պիտին։

18. Երբ սովորում ես սիրել այն, ինչը դեռ քեզ չի պատկանում, հույս կա, որ քեզ էլ կսիրեն։ Երբ սովորում ես սիրել այն, ինչը երբևէ չի էլ պատկանելու քեզ, հույսը վերաճում է հավատի. քեզ հաստատ սիրում են:

Ու քանի որ իրականում մեզ ոչինչ էլ չի կարող պատկանել, սովորելով հնարավոր է ամբողջ գոյության սերը նվաճել։ Բայց սա, թերևս, ամենադժվար ուսանելին է, քանզի մարդու համար տիրելը սիրելու նախապայման-նպատակ է։

19. Հանդիպելով անտարբերության, արհամարհանքի, հուսախաբության, … հնարավորություն ես ստանում գտնել ճանապարհն ինքնամերձեցման (ինքնամբողջացման)` հաղթահարելով վախը մառախլապատ գիշերվա և անորոշության հանդեպ, որոնք հետո դառնում են սիրելուդ ներդաշնակ միջավայրի անհրաժեշտ բաղադրիչները: Սկսում ես տեսնել ամբողջ այն գարշելին ու նեխածը, որտեղից քեզ աքսորել են, և արդեն ինքդ ես ընտրում ինքնամեկուսացումը` որպես չսպանվելու միջոց, իսկ վերադարձը դառնում է մեծագույն դժբախտությունն ու անհարմարությունդ, ինչը, սակայն, պարտադրված ես պարբերաբար անել (վերապրել), բայց տարբերությամբ, որ առանց մարդկանց մենակությունդ արդեն վերափոխվել է մարդկանց մեջ մենակության:

20. Երբեք ինձ միայն գթասիրտ չեմ համարել, բայց միջավայրի վերաբերմունքից առաջացող չարությունս ճնշել ու կարծես վերջնականապես սպանել եմ` սովորելով դրսի հարվածները ուղղել ներսիս ամբողջականությունը կառուցելուն անհրաժեշտ գամերին, բայց սրանում էլ հասել եմ ծայրահեղության, ինչը ոչ մեկին խորհուրդ չեմ տա, քանզի ալեկոծության ժամանակ ցամաքին մնալու փոխարեն նետվում եմ օվկիանոս ու նավարկում առավել ուժգին` էլ ավելի հեռանալով ապրելու կենսական պայմաններից:

Գերմարդ եմ, թե մարդուկ, որոշելը չունի նշանակություն, երբ երկուսն էլ դժվարանում են ապրել մարդկանց աշխարհում, ու\բայց իրականում ծիծաղկոտ մանչի և խորշոմադեմ ծերունու երկատված ամբողջություն եմ` ապրել տենչացող, բայց մենակ անկարող և կյանքը ճանաչած, բայց այլևս անպետք:

21. Առաքինության և անառակության ուղիները փոխպայմանավորվող են այնքան, որ առանց, թեկո՛ւզ մտովին անառակ լինելու` հնարավոր չէ դրսևորվել առաքինի, ուստի` միայն պոռնիկն իրական հնարավորություն ունի մոտենալ միանձնուհու ձգտած հոգևոր զարգացմանը, իսկ վերջինս` պոռնիկի վարպետության կատարելությանը:

Բայց գրեթե բոլորը մասնակցում են իրենց կրքի պոռթկումի վկայությունները այրող խարույկին, որ չառանձնանան, հետևաբար` իրենց իրական բնույթով չլինեն նկատելի և չդառնան զոհը կեղծ բարոյապաշտության՝ որպիսին կրողի սառնության պատճառը, որով արձակում է պատժելու հրամանը, դեռևս արբունքի չհասած պարմանուհու բռնաբարությունից ստացած հանգստությունն է, ու եթե չշտապենք դեպի խարույկը, կտեսնենք` վերջում, նույն հրամանով, նա մաքրում է կուսաթաղանթի պատռումից հոսած արյունը:

22. Հպարտությունը ճախրում է երկնքում, իմաստնությունը` լողում օվկիանոսի խորքերում: Միասին երբեք չեն գնում, բայց մեկը մյուսի ուղղությամբ հաճախ են նայում` հպարտությունը հիանում է օվկանոսից արտացոլվող իր իսկ ճախրանքով, իմաստնությունը` երկնքի հանդեպ իր խորության զգացումով, ու հանդիպում են միայն մառախլապատ գիշերում, երբ սահմանագիծն անտեսանելի է դառնում խավարում:

Եվ այսպես, քանի դեռ հանդիպումը հավերժական չի դառնում` երբ իմաստնությունն անշունչ բարձրանում է վեր, հպարտությունը` ընկնում վար, ու կարևոր չէ, թե առաջինը որը. մեկն առանց մյուսի ապրել չի ուզում:

23. Մենք սխալվեցինք, երբ աշխարհը բաժանեցինք՝ առանց վերևից տեսնելու, ներսից ճանաչելու, հետո տեսանք, իմացանք ու հավե՛րժ անհաշտ դարձանք …, իսկ պատը, առանց որի հարևանը կլիներ մասն ընտանիքի, այլևս քանդել չի լինի։

24. Իր ամբողջ արարչական իմաստնությամբ հանդերձ՝ աստված անխոհեմ գտնվեց, երբ չհասկացավ կամ՝ հպարտությունը թույլ չտվեց ընդունել ճշմարտությունը, որ ստեղծել է էակի, որն ավելին է (լինել կարող է), քան ինքը` որպես արարիչ, ու մարդու կողմից սպանվեց, ավելի ճիշտ` մարդու ձեռքով ինքնասպանվեց: Բայց քանի որ մարդն էլ տհաս է մնացել իր իսկական էության ճանաչման մեջ, աստծո անխոհեմությունը՝ այդ տհասության միջավայրում՝ շարունակում է մնալ ամենամեծ մասսայականությունը վայելող իմաստնությունը՝ որպես հնարավորներից բարձրագույնը:

25. Հաճախ, հարաբերությունները չեն ստացվում կամ վնասվում են, երբ դրանց պայմանը ավելի է կարևորվում, քան հենց հարաբերությունը, և հատկապես անկեղծության պայմանը, որի դիմաց անտեսվում է անգամ սերը:

Անկեղծության բացարձակացումը նման է կացնի, որով կարող ես վնասել ու ինքնավնասվել, երբ դրանով փորձում ես հղկել կամ պաշտպանել հարաբերությունը, ու այդպես էլ լինում է, երբ ավելի շատ չասվածում ենք անկեղծություն փնտրում, քան լսածում: Բայց լինում են գաղտնինքներ, որոնց պարզապես պետք չէ կպնել, առավել ևս եթե հարցնելու միակ միտումը ենթադրության մեջ համոզվելն է` ինչը հաճախ, եթե ոչ միշտ, դրա համար էլ տրվում է: Գաղտնիքը անվնաս է, քանի դեռ չի հնչել հարցը, որից հետո պիտի ընտրվի սուտը, կամ` ճշմարտությունը, իսկ եթե ճշմարտությունը սպանո՞ղ է` որպիսին լինում է և հնարավոր չէ չընդունել` դրա հանդեպ անսահման սիրով հանդերձ, ու նա՛ էլ մեկն է, ով չի ստելու, երբ հարցը հնչի և լռում է, որովհետև սիրում է …

Երբեմն, երջանկությունը չկորցնելու միակ միջոցը ենթադրությունից առաջ չանցնելն է` հարցի զսպումն է, ճիշտ այնպես, ինչպես մյուսի մոտ զսպվում է գաղտնիքը` հույսով, որ դրանից մնացել է միայն չասվելը` ինչպես հաճախ լինում է գաղտնիքների դեպքում, և ստացվում է հարցը չի հնչել, բայց տրվել է, պատասխանը չի տրվել, բայց լսվել է, ու ինքնազսպումների հանրագումարում ստացվում է կապող հանգույց և ոչ դրա մասնատում, ու սա հարաբերության մեջ ձեռք բերված գերիմաստնություն է, որի միակ պայմանը անսահման (իրական) սերն է։

26. Եղե՞լ է արդյոք այնպիսի մեկը, ով ցանկացածի սիրո խոստովանությանը ունակ էր անկեղծ պատասխանել` «Ես էլ քեզ եմ սիրում». այո՛, եղել է, ու դրա համար նրան խաչել են: Կա՞ կամ կլինի՞ նման ուրիշ(ներ)ը՝ անկասկած, բայց հենց հայտնաբերեն, նրան(ց) էլ կխաչեն` անկախ հանգամանքից, որ առաջինին հետո աստվածացրել են:

Մարդիկ, նման լեշակեր գազանի, սպանված, ապա՝ վիմափոր գերեզմանում հոտած աստվածներին են պաշտում։

27. Ապարդյուն է փնտրել ամենակարևորը, քանի դեռ այն հայտնի չի դարձրել ծայրահեղ անհրաժեշտությունը, որից հաճախ հասկանում ես, որ ընդամենը պետք է մի բաժակ ջուր կամ մի փոքր կրակ` կախված նրանից` անապատում ես տառապում, թե` սառցադաշտում, ու երկու դեպքում էլ այդ կարևորը նույն ինքն է` հո՜ւյս:

28. Երբ կարոտն անտանելի է, առանց սիրո` անհնար.

Երբ ուշացած ես իմանում հոգևոր իրական ծագումդ, սկսում ես ապրել զգացողությամբ` որպիսին ունենում է լքված երեխան, ով իսկապես որբանում է այն պահից, երբ տարիներ անց հանդիպում է իր ծնողներին` զգալով չունեցածի դատարկությունը, որը երբեք չի լրանալու, ու կարոտը սկսում է դուրս կանչել այնտեղից, որտեղ ստիպում է մնալ սերը:

29. Երանելի է երկխոսությունը, որը հանգում է մենախոսության, բայց խոսակիցը չի բացակայում: Անտանելի է մենախոսությունը, որը հանգում է երկխոսության, բայց խոսակիցը չի հայտնվում:

30. Ազատությունը բացարձակ է, երբ բանականությունը միջավայրից անկախ է` առանց մտքերի, հույզերի…

Մտքերը բռնանում են հույզերին, հույզերը` բանականությանը, ու քանի որ մտքերն էլ ծնվում են բանականություն-միջավայր հարաբերությունից, ստացվում է փակ շղթա, որում ստրկանում է ես-ը: Ստրկացումը գալիս է միջավայրից, բայց սրանում այն անտես է և իր գոյաձևով անպատժելի, ուստի հենց նույն ես-ն է վերածվում միակ պատասխանատուի, ինչը, միևնույն ժամանակ, հիմքն է ազատության ձգտելու նրա իրավունքի, որի միակ միջոցը դիմությունն է միջավայրին (համակարգին, բնությանը, աստծուն, տիեզերքին,…) դրա հետ հարաբերության խզումը, ինչն անխուսափելիորեն ավարտվում է մահով` փաստորեն, ինքնասպանվելով։

Ու/բայց սրանից գոնե պարզ է դառնում, որ մարդիկ իրականում ստրկանում են այնտեղ, որտեղ ազատություն են փնտրում …

31. Փողոցում գտա հազար դրամ, որի կեսը տվեցի «փողոցային» մի երաժշտի. հիմա ինձ կիսով չափ եմ գող զգում, բայց նաև հաճելի է՝ չեմ թաքցնում: Իսկ գուցե հաջողակն ու գողը հոմանի՞շ են:

32. Չկա ձանձրալի բան ավելի, քան փիլիսոփայությունն առանց ճանաչողության կրքի, ու բայց քան փիլիսոփայությունը, ոչինչ այդչափ կիրք չունի, որը, սակայն, ամեն ոք կրելու բովանդակություն չունի:

33. Ոչ հենց քեզ, այլ` քո մասին պատկերացումը, որի կազմելուն ակտիվ մասնակցել ես նաև ինքդ, ու ճշմարտության հետ անխուսափելի առերեսումից հետո, գոնե, բոլոր հնարավոր դեպքերից ճիշտ է ընտրել մեկը. թեկուզ նրա հիասթափության գնով`«պարտադրել» իսկական ես-ը և ոչ մի դեպքում` դրա այլանդակումը:

Միայն դրանից հետո շարունակվող հարաբերության մեջ կարող ես վստահ լինել, որ ՀԵՆՑ ՔԵԶ:

...

«Եղիր այն, ինչ կաս». սրան չի դիմանում ոչ մի հարաբերություն, և անխուսափելիորեն հետևում է բաժանում, բայց և առանց դրա էլ չի ստացվում լիարժեք ինքնամբողջացում. երկատվելով գտնել ընկերություն, թե՝ մեկ դառնալով մենակություն, ահա առաջին ընտրությունը, որի առաջ կանգնում ենք շեմքի այն կողմում:

34. Երբ վախդ սարսափն է նրանց, ում հույսն ես դու, պարտադրված ես երևալ ուժեղ, եթե անգամ այլևս անուժ ես, և համբերությունդ սնող միակ համոզմունքը մնում է այն, որ վերջում լավ է լինելու, այն էլ՝ որովհետև վերջն անխուսափելի է։

35. Իմ դուռը ոչ փակ է, ոչ` բաց, առավել ևս` ոչ էլ կիսաբաց, վերջինս, որպես փառամոլության և մուրացկանության նողկալի խառնուրդ, ավելի շատ է սրտխառնոց առաջացնում: Կոտրել եմ դուռս ու անջատել ուրիշների՝ իմ մասին պատկերացումների հանդեպ սիրուց լուսավորությունը: Զբաղված եմ սև ու սպիտակ հրեշտակներիս կռվին հետևելով` նրանց կատարելության հասնող թշնամանքով զմայլված ու, երբեմն, զարմացած, թե մեկը մյուսով ոնց է հզորա(նում)ցել և ինչքա՜ն հավասար են նրանց ուժերը, որ խաղաղություն գալիս է միայն, երբ ուժասպառ փռվում են մարտադաշտում, ու այդ կարճատև զինադադարում լսվում է միայն օրորոցայինս, որով հանգստացնում, գուրգուրում ու վերականգնում եմ երկուսի ուժերը: Պատահում է` երանելի լռությունը խախտվում է հարևան դռների թակոցով, ճռռոցով, դրանց առջև կուտակված ասունների անասուն բառաչանքով, ինչը, սակայն, չի մտահոգում, քանզի ոչ մի խելամտի մտքով չի անցնում գանձեր փնտրել անդուռ ու մութ սենյակում, և միայն խելագարը կարող է ներս մտնել, որի գալու մասին նախապես եմ ազդակ ստանում, երբ ամբոխը նրա հետևից գոչում է «Հիմա՜ր, ի՞նչ կարող ես գտնել դատարկ սենյակում», ու եթե նա սև ու սպիտակ հրեշտակներիցս չի սարսափում, «առողջացած» դուրս չի փախչում և նրանց գրկախառնությունից ստացված մոխրագույնս սիրելով մնում է, ես նրան պարգևում եմ մեծն լուսատուին արժանի պաշտամունք: Բայց և այնպես ու այլևս, որևէ մեկի գոյությունը չի ազդում ինքս իմ հանդեպ ունեցած սիրո կամ ատելության մեծացմանը, իմ հրեշտակները հավասարազոր գոյաձևով պիտի լինեն (ինքնա)ճանաչողությանս մշտական ուղեկիցները, որոնց հետ անցնում եմ հրաշալիքներով լի ճանապարհ, որտեղ, իհարկե, բուրավետ ծաղիկներից զատ, հանդիպում են նաև սարսափելի ինչեր\ովեր:

...

Մշտնջենական անհաշտություն.

Հաշտություն՝ այլևս երբեք, ու ես եմ իմ մեկ թշնամին, ում հաղթել կարող է օգնել միայն նա, ով կատի այնքան, որքան կսիրի (երբեմն առավել, քան…), իսկ հաշտարարներ՝ նրանց հոշոտելը միակ դեպքն է, երբ ես իմ դաշնակիցն եմ:

36. Կարևոր հետևություն ստացվեց, երբ մեկն ինձ «աստվածացրեց», մեկ ուրիշը «անասուն» համարեց. երկուսի հետ էլ հաշտ մնացի՝ նրանք իրար չներեցին:

37. Տգետի համար պրիմիտիվը բարդ է այնչափ, որքան ձանձրալի՝ ուսյալի համար, ու այդ ձանձրույթը տգետը որակում է որպես տկարամտություն, երբ հանձնարարն ինքն է, ու ավելի հավատում սեփական «իմաստնությանը», երբ ուսյալը համեստ լռությամբ է արձագանքում նրա պակասամտությանը:

38. Երբ աստղը, որով հիանում են բոլորը և համարում երազանքի, սիրո, … խորհրդանիշ, ընկնում է երկրի վրա, կարճ ժամանակ անց արժանանում է սովորական քարին ուղղված արհամարհանքի` մի քանի գիտնականից բացի` սրանց համար էլ՝ լոկ որպես օբյեկտ գիտափորձի:

Ու այսպես վերաբերմամբ բոլոր արժեքների` առ աստված հավատքից մինչև մահկանացուին ուղղված մեծարանք, սիրուց` համակրանք …, երբ չի մնում անհասանելի հեռավորությամբ։

39. Եթե անգամ անցյալում եկել է, մի՛ սպասեք՝ էլ չի գալու, քանզի գիտի` սպանելով փորձելն է միակ միջոցը համոզվելու՝ արդյոք ունա՞կ է հարություն առնելու:

Բայց եթե միամտաբար կրկին ժամանի, այս (վերջին) անգամ ինքն է ինքնասպան լինելու ու էլ հարություն չի առնելու:

40. Նրա հետ ծանոթանում ես, երբ առաջին անգամ աշխարհից նեղանում ես` ՕՏԱՐԸ ԴԱՌՆՈՒՄ Է ՄԻԱԿ ԸՆԿԵՐ, հետո հասկանում ես` նա ամենաշատն է ուզում քո մենակությունը, որ փարատվի իր մենությունը` ՄԻԱԿ ԸՆԿԵՐԸ ԿՐԿԻՆ ՕՏԱՐ Է ԴԱՌՆՈՒՄ, ու համախոհների գուրգուրանքը փոխվում է թշնամիների մենամարտի, մենակությունդ` մարտավայրի, որտեղ սպանվում ես՝ որպես տկար և հաղթանակում՝ որպես ուժեղ։

41. Հրաժեշտը մասնատում է` առաջացնելով բացվածք, որը լրացնելու համար պարտադիր պետք է վերադառնաս, բայց հո գիտե՛ս հավանականը. կարող է է՛լ չգաս. ուստի, քանի քնած են պետք է գաղտնի դուրս գաս, հակառակ դեպքում էլ` քնած ձևանաս:

42. Եթե չես կարող հասնել սիրելու այն բարձրագույն-առեղծվածային աստիճանին՝ նմանվելով Արցախյան Հակառակաբերդի փոքրիկ ջրավազանին, որում ջրի մակարդակը կրկին վերականգնվում է դատարկելուց կամ պակասեցնելուց հետո, բայց չի թափվում և անհայտ է մնում՝ որտեղից ուր է հոսում, ապա խելամիտ է ուրիշին սիրել այնչափ, որչափ ավելացել է սեփական ես-ի հանդեպ սիրուց, հակառակ դեպքում կհամարեն անինքնասեր` անգամ նա, ում հատկացրել ես ինքնասիրության բաժնից սեր, կամ նմանվել սիրո և ատելության հավասար բաժիններով լցված տակառի, որից կարող են վերցնել այն և այնքան, ինչ և ինչքան լցրել են:

Ծնողական սերն էլ սրան հակադրություն չէ. այն, պարզապես, ինքնին ինքնասիրություն է և նույն Հակառակաբերդի առեղծվածն է՝ տարբերությամբ, որ չի էլ դատարկվում/պակասում, անկախ նրանից ինչքան ես վերցնում։

43. Թվում է` «էլ չեմ դիմանում» կամ «սրանից ավելի վատ բան լինել չի կարող» մտքերը պիտի մեր հանդեպ առաջացնեին կյանքի գութը, և գուցե այդպես էլ կլիներ, եթե դրանք միաժամանակ չհարվածեին նրա հպարտությանը, որն ընդգծելու համար նա տալիս է է՛լ ավելի մեծ պատիժ-փորձություն` հաստատելու ճշմարտությունը, որ այստեղ ինքն է մեկ հեղինակությունն ու միակ որոշողը:

Ուստի, եթե չես համարձակվում հակադրվել նրա իշխանությանը միակ հնարավոր միջոցով՝ ինքնասպանվելով, ապա՝ պիտի արժանանաս նրա բարեհաճությանը հնազանդվելով՝ հասնելով օրհնությանը՝ որպիսին կրում է նրա սահմանած ցանկացած փորձությունը:

44. Ի տարբերություն օրինազանցի՝ օրինապաշտում ի սպառ բացակայում է խիղճը` տարր, առանց որի արդարությունը վերածվում է անհոգի մարմնի:

45. Հարաբերություններն առավելապես ու առհասարակ հասարակական համակեցությունը, ստերի և կեղծիքների շուրջ հաշտությունն է, որին հանգում են մասնակիցները, իսկ ճշմարտությունն ու անկեղծությունն ընդամենը թույլատրելի անամոթություններն են, որից դուրս և/կամ ավել կոչվում ես անառակ կամ, լավագույն դեպքում, ծալապակաս:

Մտածել ինչ խոսելու փոխարեն, խոսել ինչ մտածում ես՝ ահա իրական անկեղծությունը, որպես այդպիսին, միշտ հիանալի՝ թեկուզ, հաճախ, ճշմարտությամբ անտանելի։

46. Գտա՞ր քեզ սրանում` ողջույն ընկեր.

Տեսակ, որին սիրելուց հիասթափվում են, ատելուց` զղջում. ուստի, զգայական կտրուկ տատանումներից զերծ պահելու համար նրանք ինքնակապվում են ու նմանվում շան, որը շատ մոտ չի թողնում` անգամ նրան, ով ընդամենն ազատ արձակել է ցանկանում և չի էլ կարողանում փախչել, որ չստիպի հուսախաբ լինել՝ հատկապես նրանց, ում սիրում է ՍԻՐԵԼ:

47. Մարդիկ, որոնց ճանաչելու փորձը միշտ վերածվում է ինքնաճանաչման և, կախված արդյունքից, նրանք դառնում են սիրելի կամ անարգելի ու միշտ մնում անճանաչելի` հոգոց-ժպիտով ասելով երանի՜: Բայց սա իմանալո՛վ էլ ոչինչ չի փոխվի, քանզի նրանց ճանաչելու փորձն էլի ինքնաճանաչման կվերածվի. նրանք, գուցե, զավակն են սիրո` աստծո և անաստվածի:

48. Երբեմն, հանրահռչակ լինելու ցնծությունը փոխվում է վշտանալու, իսկ հանրային պարսավանքի վիշտը` հպարտանալու առիթի, երբ հասկանում ես, որ երկուսն էլ, անհատականություն ընկալելու անընդունակ, ամբոխի ստեղծածն են, ու թե սա հիշես, մի դեպքում վիշտը կլինի սպասելի, մյուս դեպքում` դիմանալի, հետևաբար՝ երկու դեպքում էլ տանելի-ուսանելի։

49. Համբերությունն ու անհամբերությունը չեն ազդում ժամանակի ընթացքին, բայց առաջինով ներդաշնակվում ես նրա սլացքին, երկրորդով՝ նա է իր հետքը թողնում քո մեջքին:

50. Չարի գործողության միջավայրը բարությունն է, որին այն անհրաժեշտաբար ձգտում և նրանում կենսունակ է դառնում, իսկ բարին ինքնաբավ է` չունի հաղթարշավի մղում ու միայն գրոհի է ենթարկվում:

51. Բազմաթիվ են աստծո մոտ տանող ճանապարհները, բայց չկա մեկը, որով կլինի նրա վերադարձը, ու, անկախ իմ սառնությունից, այնքան չեմ կորցրել խիղճս, որ ուրախանամ` նրան այդչափ նվաստ վիճակում տեսնելու մտքից: Թեկուզ մենությունը մնա իմ առաջնորդն ու միակ հետևորդը, երբեք չեմ ընտրելու նրա մոտ տանող ճանապարհներից որևէ մեկը. շարունակելու եմ ցանկանալ հանդիպում այնտեղ, որտեղ նա կլինի համապատասխան կեցվածքով` արժանի տեղում, եթե, անգամ, առաջին հրամանը վերաբերի ինձ խաչելուն:

52. Ոչինչ եմ.

Երբ որոնողն ու որոնելին նույնանում են, մեկի գոյությունը բացառում է մյուսինը: Նույնը տեղի է ունենում նաև, երբ փորձում եմ պատասխանել «ո՞վ եմ ես» հարցին. երբ պատասխան փնտրողն եմ, նշանակում է` պատասխանը չեմ, իսկ երբ պատասխանն եմ` այն փնտրողը չեմ: Սրանից կարող է ենթադրվել, որ, փաստորեն, ինձ կարող են կամ ավելի մեծ հնարավորություն ունեն ճանաչել ուրիշները և ոչ` հենց ես, բայց էլի ոչ, քանզի իմ մասին ամենաշատը հենց ես գիտեմ կամ իմանալ կարող եմ (նաև անկեղծանանք` ուրիշների առջև բացարձակորեն այն չենք, ինչ որ մենակության մեջ ենք):

Ու ևս մի բայց. թեպետ ինքս ինձ չեմ գտնում, սակայն արտացոլանքս տեսնում եմ ուրիշների մեջ` ինչպես հայելում եմ տեսնում իմ ֆիզիկականինը, բայց չէ՞ որ դա ես չեմ` ընդամենն իմ արտացոլանքն է, անկախ որից` ձգտում եմ հարաբերության, որ, գոնե, հայելում իմանամ ձևս, ինչն էլ կարող է շատ տարբեր երևալ` պայմանավորված հայելիների որակից և ձևից:

Ու ի՞նչ է ստացվում. ստացվում է՝ կորցնում եմ ինձ, երբ փորձում եմ գտնել և զգում եմ գոյությունս, երբ դադարում եմ փորձել: Արտացոլանքս տեսնում եմ ուրիշների մեջ, բայց ինքս ինձ` երբեք, և «ով եմ ես» հարցին հետևում է պատասխանը` «ոչինչ եմ ես»: Իսկ երբ այլևս չլինեմ, կմնա արտացոլանքս, որն էլ կանհետանա, երբ չլինեն այն կրողները, ու կմնա հիշողություն, ինչը ևս կանհետանա, կամ իրար պատմելով նոր բովանդակություն կստանա` ավելի գեղեցիկ կամ ավելի տգեղ, քան կայի ինքս, բայց էլի բայց …

Հենց այս «անհանգստությունն է» մարդկանց մղում պատասխանել ի սկզբանե անպատասխան հարցին, ու, այդ անբավարարությունից (վախից) դրդված, հորինում ու ձևանում են, արտացոլանքին հավատում ու, ուրիշների կարծիքն ընդունելով, ներկայանում են «ինչ-որ ինչ», «ինչ-որ ինչեր», «ինչերի խառնուրդներ». ԴԻՄԱԿՆԵ՜Ր:

Դադարի՛ր փնտրել և զգա գոյությունդ, ու երանելի է հանդիպել նրան, ում առջև կարող ես լինել բացարձակորեն «մերկ», նրան, ով չի ասի «ով ես դու», այլ՝ ուղղակի կասի` զգում եմ գոյությունդ. դու իմ ամեն ինչի ամբողջություն «ոչինչն ես»:

53. Ականին հայտնվածն անվերջ չի կարող դիմանալ, եթե անգամ կենսական բոլոր կարիքները գոհացնեն տեղում, և անխուսափելիորեն կգա պահը, երբ նա ինքնակամ կբարձրացնի ոտքը:

Արվելիք դատողություններում, որի համար անսահման նյութ կա սրանում, պետք է նկատի ունենալ` սա սպանություն չէ, այլ` սպանության փորձ, որին հետևած մեռնելու վախը, սպասելու հոգնությունը, …, կամ, գուցե, ձանձրույթը հաղթահարվել է ինքնասպանությամբ:

54. Հուսալով լռել, թե` հուսախաբվելով խոսել.

Լռելը տալիս է հասկացված լինելու հույս, որից սկսում ես զրկվել՝ առաջին իսկ բացատրությունից հետո։

55. Հոտն էլ, ինչպես ամբոխը, իրականում սատանայի պաշտելին է` անկախ նրանից, որ այդ անվանումն առավելապես կրոններում է հանդիպում, ինչը ևս պատահական զուգադիպություն չէ, իսկ աստված չի առաջնորդում` հետևում է. դեռ ողջ մնացած կանաչը թրքից դուրս բերելու՝ կրկին ապրեցնելու համար, ու նրա հրեշտակներն էլ լուսապսակ, ճերմակազգեստ անառակները չեն` ինչպիսին ընդունված է պատկերացնել:

Եվ սրանում ոչինչ չի փոխվում, երբ ամբոխը կոչում են հասարակություն, համայնք, կոլեկտիվ …

56. «Բացարձակ ոչինչ չի լինում» միտքը հարաբերական, թե՞ բացարձակ ճշմարտություն է. երկու պատասխանի դեպքում էլ հիմնավորվում է բացարձակի գոյությունը, ու թե կա մեկը, ապա հավանական է, որ կան ուրիշները:

Ասում են նաև, թե բոլորը ճանաչես, այլևս անիմաստ կդառնա ապրելը. ուզում եմ իմանալ, եթե անգամ չապրելը դրա անխուսափելի պայմանն է:

57. Երբ ամբոխը սպանեց աստծուն, նա հարություն առավ անհատի մեջ և, հաշվեհարդարի կրկնության վախից, թաքնվեց նրա հոգու խորքում` ինչպես կրծքկեր երեխա:

58. Մեկն անձրևի տակ վստահաբար քայլում է անշտապ, մյուսը՝ պատուհանից գեղագիտորեն վայելում է անձրևը. ո՞վ է նրանցից անձրևասերը` ոչ ոք, երկուսն էլ կեղծում են. առաջինը քողարկում է անհաջողակի ամոթը, երկրորդը` հաջողակի անամոթությունը:

59. «Չեմ կարող ապրել առանց քեզ». ըստ համընդունված տրամաբանության` սա սիրո խոստովանության բարձրագույն աստիճանն է, ու այնքան հաճախ հանդիպող, որ եթե անգամ դրանում երբևէ եղել է գրավչություն, ապա՝ վաղուց անհետացել է հանրայնացման աղբի տակ:

Ըստ իս` այդ «խոստովանությունը» մեկ պատճառն է նրա հետ չապրելու, ավելին` նրանից փախչելու` առանց ետ նայելու և հնարավորինս հեռու:

60. Անհատում իմաստնությունը իշխում է, երբ նա մենակ է, և զիջում է իր տեղը հպարտությանը` որպես տգետների գոռոզամտությունից պաշտպանվելու միջոց, երբ հայտնվում է «իրար վրա թքած ունեցող» մարդկանց ամբողջության մեջ, որը կոչվում է հասարակություն:

61. Առանց լավն ու վատը քննարկելու՝ մերժիր այն ամենը, ինչ ներկայացնում (տալիս) են համոզելով և/ կամ պարտադրելով, քանզի դրանք մեկ որոշիչն են փաստի, որ քեզ վերաբերվում են ինչպես անառակի և/կամ ստրուկի:

62. Քունդ ընդհատում է սարսափեցնող դռան ճռռոցով և զզվանք առաջացնում արտաշնչած գարշահոտով, ու երբ աչքերդ լայն բացվում են սրտիդ ստացած հարվածից, տեսնում ես՝ այլանդակված խիղճդ է եկել քեզ այցի, պահանջով` մի քիչ էլ քեզ համար ապրի:

63. Վախ` հաղթահարելու, վախ` զգուշացնող, և դրանք զատելու անհասանելի իմաստնություն.

Ճանապարհին հանդիպելով խոչընդոտի, սովորաբար չես մտածում այն որպես վերջնակետ ընդունելու մասին և ամեն ինչ անում ես՝ հաղթահարելու համար, ու պատահում է` հաջողության բերկրանքը, որը զգում ես ականապատ դաշտն անցնելուց հետո, փոխվում է վշտի, երբ հասկանում ես` չպայթելը անհաջողությունդ էր:

64. Խոստում մի տուր ու մի երդվիր, քանզի, երբ պատճառն ի կատար ածվի, կասկածը կտանջի` արեցիր սիրուց դրդված, թե՝ խուսափեցիր պիտակից երդմնազանցի, ու թող ամեն ինչում սերն առաջնորդի (երանի), բայց …, բայց ամեն դեպքում խոստում մի տուր ու մի երդվիր, և թող միակ խոստումդ հենց սա լինի:

65. Նախրապան, ժողովրդական և կրոնական առաջնորդներ. այս երեք հովիվներից միայն առաջինն է քայլում իր հոտին մոտ, բայց էլի՝ ոչ նրա հետ։

66. Մարդիկ, առնվազն, պետք է սովորական ընդունեին իրենց էությանը համանուն կոչումները, բայց, տեսնելով ոգևորությունը, որով շատերը ընդունում են Մարդ կոչումը, թվում է` դրանից զվարճանում է նրանց միջի անասունը:

Բացի այդ՝ անպատվաբեր է կրել կոչում, որը գեթ մեկ անգամ տրվել է անարժանի, իսկ անարատ կոչում նշելու համար` նախ պետք է այն հորինել:

67. Խոսուն «անասուն».

Անասունից բանական դառնալու ճանապարհին մարդը կորցրել է կարևոր մի բան, ինչը գտնելու փորձերն է՛լ ավելի են խորացրել նրա մոլորությունը, քանզի, իր ողջ իմաստնությամբ հանդերձ, չի հասկանում հասարակ այն ճշմարտությունը, որ մի տեղում կորցրածն այլ տեղում չես գտնի (քեզանից դուրս քեզ չես գտնի):

Ու բոլոր չարիքների հիմքում հենց այդ մոլորությունն է, և քանի դեռ այսպես է, անասունից բանական դառնալու ճանապարհը մարդու համար ավարտված չէ:

68 Չեն եղել ու չկան մարդիկ, ովքեր հայտնվել են ոչ իրենց ժամանակում. պարզապես կան այնպիսինները, ովքեր ծնվում են մեռյալների և մահանալով հայտնվում ողջերի աշխարհում. երբ շոշափելի են՝ անճանաչելի են, ճանաչելի են, երբ արդեն շոշափելի չեն, ու նրանք երբեք չեն վայելում իրենց հանդեպ սերը, քանզի այն արտահայտվում է, երբ անէանում են, իսկ քանի դեռ գոյություն ունեն, նրանց արհամարհում են (անգամ ատում ու նվաստացնում են), բայց նրանք իրենց մշտնջենական գոյաձևի հետ հաշտ են` հասկացել են, որ պարզապես ժամանակի թափառականներ են, կամ, գուցե, սա հորինել են, որ չխելագարվեն, կամ էլ, գուցե, հե՛նց խելագարներին արդարացնեն:

...

Խելագար լինելը՝ չխելագարվելու միակ հաստատուն երաշխիք …

69. Ուզում ես հերոսանալ` հանուն ոչ սուբյեկտիվի ինքնազոհաբար արարք գործիր, ուզում ես հերոս մնալ` ձգտիր, որ արարքդ ավարտվի քո մահով, իսկ թե հանկարծ ողջ մնացիր, պատրաստվիր ուրացման` երբեմն, նաև, հակահերոսացման, և միայն վերջիններիս դիմակայելուց հետո կարող ես վայելել ինքնահաղթահարումի հերոսացումը՝ որպես գործած հիմարության միակ պետքություն և արդարացում։

70. Հասկանալին մտերմության մեկ առիթ, անհասկանալին` օտարանալու մեկ պատճառ, ու մարդիկ գերադասում են լինել հասկանալի, քան՝ հասկացված, քանզի վերջինս կրում է ընդունել չցանկանալու կամ անկարելի լինելու` կորցնելու վտանգ, հետևաբար սուտն ավելի շատ դառնում է խաբվողի ցանկությունը, քան խաբողի մեղավորությունը, ինչի արդյունքում առավելապես հանդիպում է մտերմություն, որտեղ լսում են միմյանց պատասխանները, բայց ոչ՝ իրար, որոնցում ընդհանուր է միայն հասկացված լինելու ամենքի տենչը` պահվող նույն տեղում, իրարից թաքուն:

...

Նրանց, ովքեր հասկանալը համարում են հարաբերության առանցքային պատճառ և/կամ պայման, անհրաժեշտ է հիշեցնել, որ հասկանում են սխալ կամ չեն հասկանում ընդհանրապես, իսկ մեկի հորինած և մյուսի ընդունած կերպարը՝ կառուցված շեղ առանցքի շուրջ, ոչ այլ ինչ է, քան փախուստ ոչնչից՝ որպիսին կանք իրականում. ոչինչ, որի բովանդակած ամեն ինչը կլանելու համար անհամեմատ փոքր է այն տարան, որը կոչվում է մարդուկ:

71. Երբ շտապելու պատճառ չեմ ունենում և գրպանս ստիպում է ընտրել` հանրակառքի տոմս, թե` տուփ ծխախոտ, ընտրում եմ երկրորդը, ու, առհասարակ, երբեք չեմ հասկացել նրանց, ովքեր խնայում են առողջությունը, երբ ժամին նայելու առիթ չունեն:

72. Անառակի վաճառած անառակության դիմաց գնորդը վճարում է իր առաքինության գինը, ինչն անգամ ինքը չի սահմանում, արդյունքում՝ առաջինը մնում է գնահատված անառակությամբ, երկրորդը՝ արժեզրկված առաքինությամբ։

73. Հեշտ է ականատեսների ներկայությամբ լինել համարձակ, ու դեռ հարց է` գործում ես սեփական, թե՝ նրանց կամքով, ահա, թե ինչու են մարդիկ միշտ իրենց բարոյականությանը վկաներ փնտրում:

74. Հավաքական տգիտացման (հանրային ստրկացման) դեմ մեկ միջոցն ինքնահատուկ մտածողությունն է` որպես մարդկանց անհատականացման միջոց, ու պարտադիր չէ ճիշտ` կարևորը հենց ինքնուրույնությունն է, որին դրդում են իսկական իմաստունները` անկախ իրենց համոզմունքներից: Ահա՛, թե ինչու նրանք երբեք հաշտ չեն լինում ոչ մի կառավարող համակարգի կամ սուբյեկտի հետ և մերժված են սոցիալական բոլոր խմբերի կողմից, ու նրանց համար ամենաանպատվաբերը ժողովրդական և համանման կոչումներն են, որոնց փոխարեն պատվով կրում են հանրային արհամարհանքն ու ծաղրը:

75. Եթե քո համար կարևորն ընթերցողների քանակն է, ապա՝ արտահայտիչ հետույք ընտրի և միտքդ վրան «փորագրի». արագ կհայտնվես մրցակցությունից դուրս դիրքում աստղի` ընդ որում, և՛ տղամարդկանց, և՛ կանանց շրջանում, ու սա կոչվում է սեպագրությունից մինչ օրս գրականության զարգացում (նորարարական «սեպագրություն»):

76. Մարդկությունը ոչ մի տեղ չի գնում, քանզի չի էլ սկսել շարժվել, և միակ «ձեռքբերումն» այն է, որ տիեզերական համագոյում հորինել է ապրանքաշրջանառությունը, ինչն, ընդամենը, համընդհանուր նյութափոխանակության բաղադրիչ է, իսկ «նվաճումները»` լոկ միջոցներն ու մեթոդներն այդ շրջանառության, և այդ առևտրում միայն մարդիկ, ապրանքներն ու հարաբերություններն են փոխվում, ինչը կոչում ենք զարգացում, իսկ իրականում մշտնջենական տեղապտույտ է, որին ամենքս մասնակցում ենք՝ որպես սպառող, առևտրական, ապա` ապրանք (նաև երեքը մեկում ու միաժամանակ):

...

Այսօր էլ, ինչպես երեկ, մարդը վազում է, որ ուտի, տարբերությամբ, որ այսօր ուտելով է վազում, որ էլի ուտի, իսկ վաղը պետքարանի դադարն էլ չի լինի:

Վաղն արդեն այսօր է …

77. Հավատում ես` հավանական է դառնում, որ կխաբվես, կասկածում ես` հավանական է դառնում, որ ճշմարտություն բաց կթողնես, ու, այս երկու հավանականներից խուսափելով, վերածվում ես սեփական զգացմունքների զսպումից սառած, ուրիշների կերպարանքն օբյեկտիվորեն անդրադարձնող և այդ պատճառով նրանցից արհամարհված գոյի, ու մի օր բոլորին կմնա անհասկանալի այն անխուսափելին, թե ինչու ինքն իրեն մասերի բաժանվեց հայելին:

78. Թե քո համար աշխարհն է տուն, և անտանելի է նրանում ցանկացած անհաշտություն, հետգրություն թող ու դուրս փախի, կամ առանձնարանում փակվի ու խելագարվի, քանզի չես հասկացել` նա, ով աշխարհն է տուն համարում, անտուն է մնում. «միամիտ» Մարդ արարած (գուցե, երբևէ, գոյություն չունեցած):

79. «Ինչ անում եմ, երեխաներիս համար եմ անում» միտքն առավելապես դարձել է նրանց սկզբունքը, ովքեր պատրաստ են ցանկացած էշության` չմտածելով, որ այդ կերպ իրենց երեխաներն ինքնաբերաբար դառնում են էշի քուռակներ, որոնց մարդ մեծանալու հավանականությունը գրեթե զրոյական է:

80. Հանդիպել մարմնավորմանը ներսիդ այն չարաճճիի, ով կարողանում է ծաղրել լրջմտությունդ և ստիպել ժպտալ` անգամ, երբ ցավն անտանելի է, ու մշտապես մնալ սիրահարված, քանզի ինքդ չափից ավելի նեխել ես իմաստնության մեջ, որ արժանանաս նրա համակեցությանը՝ հրեշտակային թևերի համար չափից ավելի ծանր են մեղքերդ, ինչից ինքդ ես պատրաստ զերծ պահել նրան, միայն թե ճախրանքը շարունակվի` թեկուզ հետո քեզ թողելով անտանելի կարոտ, ինչն անխուսափելին և անբեկանելին է, որովհետև և, փաստորեն, հանդիպել ես նրան, ում անունն է ՍԵՐ:

81. Սեր` ինչպիսին գիտեն շատերը.

Բռնության համատարած մի տեսակ (և գուցե ամենաանողոքը հնարավորներից), որը դրդում է պարտադիր տիրել սիրելիին` հետքդ թողնել՝ ի գիտություն ամենքի, որ պատկան(ել)ում է քեզ` այդ կերպ զրկելով համոզմունքից, որ չկա արժանավորն ավելի, քան կաս ինքդ, որից էլ մշտապես ուղեկցող պատկանելիության կասկած, ապա` հիասթափություն՝ թողած սեփական հետքից, ու երկուստեք անպետքություն, նաև՝ նորի համար:

Սեր` ինչպիսին չգիտեն շատերը.

Նախ՝ ինքնազսպումով փակել աչքերն երազած ու գայթակղիչ մերկության առաջ, թույլ տալով համոզվել, արդյոք ցանկանո՞ւմ է քեզ տրվել, ապա՝ բացել, ձուլվել ու մեկ դառնալ` շարունակաբար նորանալ, կամ, թեկուզ, փակ աչքերով հրաժեշտ տալ, բայց չկասկածել։

82. Բնության մեջ մարդու մեծագույն առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ նա կարող է որոշել, թե ինչպես մեռնի. այդ կերպ հնարավորություն ունենալով գեղագիտորեն միջամտել բովանդակությանն այն ճշմարտության, որ մահն իմաստավորում է ապրելը:

83. Զգայական ճանաչողության խորքերից.

Երբ կյանքը նեղացնում է մարդուն, վերջինիս մոտ ինքնաբերաբար միանում է ինքնաոչնչացման պրոցեսը` որպես չլինելու իրավունքի ենթագիտակցական գործադրում, ինչն արտահայտվում է ծխելով, խմելով, թմրանյութի օգտագործումով և այլն, կամ պարզապես մտավոր, իսկ, երբեմն, նաև ֆիզիկական ինքնասպանությամբ (ինչը, որպես կանոն, համարում ենք թուլություն):

Բայց սրա հաղթահարումը ոչ այլ ինչ է, քան ապրելու այնպիսի պարտականությունների և/կամ զգայական կաշառքի առկայություն, որոնք թույլ չեն տալիս վաղաժամ և ամբողջ ծավալով օգտվել չլինելու իրավունքից, իսկ մեզ թվում է, թե կամքը և/կամ ապրելու հանդեպ սերը հաղթեց:

84. Երբ մարդու հոգին պատկանում է ուրիշի, ուրեմն նրան այլևս ոչինչ չի պատկանում և նա վերածվում է կոմիսիոների` ուրիշի ունեցվածքի կապակցությամբ: Ու միամտություն է կարծել, թե հոգին անձեռնմխելի է. այն ոչ միայն զանգվածաբար ձեռք է բերվում, այլև վաճառվում և վերավաճառվում է` որպես թանկարժեք կապիտալ:

Իսկ հարուստ մարդիկ եզակի են` շատերը նույն բառով կոչվում են կոմիսիոներներ` ֆինանսական շրջանառության տարբերությամբ:

85. Օգնե՞լ ես` մեծահոգի ես, հետո արհամարհանքից նեղացե՞լ ես` միամիտ ես, քանզի չգիտես, որ մարդու համար ծանրագույն բեռերից մեկը երախտապարտ մնալն է, որից նա շտապում է ազատվել, իսկ արհամարհելն ամենաարագ միջոցն է։

Արդեն իմացար…

86. Մնալ մակերեսին, որ պատճառաբանվի հետևանքը, ու չպայթի սիրտն անպատասխան «ինչու»-ից` ազգերը դեռ իրար հոշոտում են, ինչը խորամտորեն նույնքան անմիտ զարմանալին է, որքան օրինակ` եղբայրների անհաշտությունը. իհարկե, եթե վերջինն էլ արդեն սովորական ընդունելին չէ:

87. Պատերազմի ավարտից հետո անփոփոխ է մնում կռվածների թիվը, բայց սկսում է ավելանալ մասնակիցներինը, ու անհայտ է մնում հե՛նց առաջիններինը, որոնց փառքը յուրացնում են երկրորդները:

Եվ վերջապես ճշմարիտ է՝ «քան կռվելը, կռվելու մասին պատմելն ավելի շահավետ է»։

88. Քաղաքակիրթ կարգ և ծիսակարգ.

«Վայրենի» մարդն իսկապես «հիմար է», և ունակ չէ հասկանալ անգամ այն հասարակը, թե ինչպե՛ս կարող է ազատ կացարանների թիվը գերազանցել անօթևանների թվին, մի տեղ լինել սննդի կուտակում, շուրջը` քաղցածների, իսկ մի պատառ հացի նվերը տրվել հատուկ «ծիսակարգով». սա բացառապես «քաղաքակիրթ» մարդու զարգացման աստիճանն ու հասկանալիքն է:

89. Նշանակում է` ճիշտ չէ ընթացքը, երբ բանը հասնում է արյուն թափելուն, բայց և սխալ է կանգը կամ նահանջը, երբ արդեն թափված է արյունը. այսպես խախտվում է արդարության սկզբունքը` հանուն ինչի՞ թափվեց արյունը և ինչո՞ւ հենց նրան(ց)ը:

90. Ամենաժամանակատար զբաղմունքը պարապությունն է, ժամանակի լավագույն խնայողությունը` սիրելի գործունեությամբ զբաղվելը, իսկ վերջինիս հակառակը նշանակում է` քեզանից խլում են քո ժամանակը:

91. Մտքի «թմրեցումն» անհրաժեշտ է որպես հոգևոր առողջացման հաբ` օգտագործելով ժամանակ առ ժամանակ և չափաբաժիններով՝ խիստ սահմանափակ, որի խախտումից վերածվում են անասունի կամ փիլիսոփայի, ու առանց «կամ»-ի աչքին այն շատերի, ովքեր առանց հաբ վերածվել են ուրիշի մտքերը կրող լծկանի:

92. Դանդաղում է արբեցած մարդու գիտակցությունը` նա քաոսում վայելում է ակնթարթը, և ահա՛, թե որն է նրան զվարճացնող հարցը` իսկ ո՞ւր են շտապում բոլորը:

Սիրահարվում ենք, որ չնեխենք …

93. Կնոջ հետ հարաբերությունում ինձ համար կարևորը, ինչպես տան մեջ, վարագույրն է։

94. Հազվադեպ է պատահում կին, որի շուրթերից փիլիսոփայություն ծորա՝ ներդաշնակ հեշտոցի հյութին, ու եթե հանդիպել ես նման մեկին, նրա և կյանքի բարեհաճության առջև երախտագիտորեն ծնկի, քանզի քեզ հայտնվել է դիցուհի:

95. Բայց իրականությունն այն է, որ դուռ չի էլ եղել.

… որովհետև փախել է առանց ետ նայելու և փակվել` առանց ներսի բռնակի դռնով թաքստոցում, ու չի կարողացել դուրս գալ ինքնուրույն կամ հայտնել որտեղ է գտնվում: Ամաչել է օգնություն կանչել և, ատամները սեղմած, հաղթահարել է սառը մթության հանդեպ վախը, ու երբ աչքերը հարմարվել են խավարին, հայտնաբերել է դուրս նայող անցքը, որը հետո վերածվել է դիտանցքի ա՛յն դիտորդի համար, որպիսին դարձել է ինքը, գոյաձևով կա և չկա: Տեսնում է այն մսաղացը, որում աղվում է Մարդը և փորձում է զգուշացնել գոռալով, ձեռքի ցուցումով և ժեստերով, բայց ամենն այդ նման է իրողության՝ էկրանից այն կողմ, որում դիտորդի կամքը սցենարը փոխել չի կարողանում: Լուռ մտքեր է դուրս նետում, որոնք ինքնախարազանմամբ ստացված ճշմարտություններ են կրում, իսկ դրանցում, նաև, թելի նման իր աղերսն է ձգվում` արդեն հուշի վերածված երբեմնի լույսի վերադարձի: Ոմանք նկատում են գետնին հայտնված փոքրիկ բացիկները և հատկապես նրանք, ովքեր նեղացած գլխիկոր են քայլում, ի տարբերություն շատերի, որոնց հայացքը դատարկ երկնքում է ճշմարտություն փնտրում: Պատահում է` կարդում են, երկխոսում ու հասկանում են` անգամ օգնել են փորձում, բայց ճանապարհը չեն գտնում, իսկ նա հուշել չի կարողանում, որովհետև փախել է առանց ետ նայելու` հայտվելով առանց ներսի բռնակի դռնով թաքստոցում, ու թերևս դուռը նա՛ է բացելու, ում փորձությունն էլ հենց դա է լինելու, կամ, գուցե, սա հույս է, որի կեղծ լինելը հետո է պարզվելու:

96. Եվ մեծապես սխալվեց նա, ով անտեսեց պատրաստի ճամփան` ընտրելով ուղին իմաստնության.իմացությանը համամասնորեն ու բազմապատիկ ավել հանդիպելով ինչու-ների` ստանալով միայն կասկած` ինքնին որպես նոր ինչու-ների պատճառ, և կորցրեց վստահությունը միջավայրում, որտեղ բոլորը ծեծված արահետով են քայլում:

Վերջապես ճշմարիտ է՝ տգիտությունն ունի համոզմունքի հասնելու ավելի մեծ հնարավորություն:

97. Սերն առանց խենթության չի լինում, որովհետև միշտ իր կենսունակությանը խանգարող այնպիսի հանգամանքներում է ծնվում, որոնք առողջ բանականությամբ չեն հաղթահարվում:

98. Ճիշտ են ասել` բարին վերջում հաղթում է, բայց չեն ասել, որ ընթացքն անվերջ է, ու անպետք է, եթե անգամ այդ վերջը կա և ճշմարտություն է, քանզի հեքիաթն ավարտվում է, երբ չարը պարտվում է. ահա և պարզ հետևություն` առասպել է երջանկությունը` կա միայն երբեմն ուրախ լինելու հնարավորություն:

99. Հաճախ, նրանց ենք անզգուշաբար նեղացնում, ովքեր իսկապես մոտ են լինում և ցասման պահի՛ն էլ չեն հեռանում, ու ինձ համար գուցե լավ է, որ նրանց թիվը մատերի վրա հաշվել է լինում և հաճախ մեկ ձեռքն էլ է բավականացնում:

100. «Եթե ներողություն խնդրեմ և այցելեմ աղոթատեղի, ապա պետք է անեմ զզվացնելու չափ հաճախակի, քանզի միևնույն է` չեմ դառնալու չոբանի ցանկալի կենդանին, ուստի, գոնե խուսափում եմ լինել ձանձրալի»,- ասաց գայլը` ի պատասխան ինչու-ի:

101. Կիրքը չափազանց դյուրազգաց է, հետևաբար՝ նույնչափ անհուսալի` որպես կին-տղամարդ հարաբերության միակ հիմք, բայց և միակն է, առանց որի, դառնում է անտանելի ցանկացած այլ հուսալի հիմք:

102. Երկխոսությունից ծնված մենախոսություն.

Ասացիր՝ լռում եմ, իսկ արդյո՞ք հնարավոր է խոսել այն ժամանակ, երբ հանկարծ նյութականանում է ձայնը, որի հետ միշտ երկխոսել ես լուռ ու միայն գրել ես, որ չպայթես: Հանդիպել ես քո նմանին, արտացոլանքին, վերացող տեսակին ու միաժամանակ առանձնահատուկին. մենք կարող ենք փրկել ցանկացած մեկին` սրանում նման ենք ու տարբեր նրանով, որ դու կարողացել ես փրկել նաև ինքդ քեզ: Արդյոք հնարավո՞ր է խոսել այն ժամանակ, երբ խավարի մեջ հանկարծ տեսնում ես լույս, երբ պարզապես ուզում ես գոռալ` կարոտել եմ քեզ, հո՜ւյս: Հնարավո՞ր է խոսել այն ժամանակ, երբ երանությամբ հետևում եմ ճախրանքիդ և չգիտեմ, երբևէ ինքս կհասնե՞մ այդ բարձունքին` իմ միջավայրին, սկզբին, բնույթին ու երանելի վերջին:

Հնարավո՞ր է արդյոք …, և դու էլ մնացիր լուռ:

103. Ճիշտ է` մենակությունն էլ ասոցացվում է իմաստնության հետ, բայց պետք չէ ձևացնել, քանզի մեկ էլ տեսար այն որպես կեղծարարության պատիժ տրվեց ու ստիպված կլինես սեփական տգիտությանն առերեսվել և, ձանձրույթից փախչելով, ընկերակցություն աղերսել` նվաստացվել:

Պետք չէ միայնակությունն ու մենակությունը շփոթել:

104. Ներդաշնակություն.

Այն, ինչ երբեք հնարավոր չէ գտնել միջավայրում` թեկուզ լինի անմահություն, հնարավոր է սեփական ԵՍ-ում` ինչի համար «միջին տևողություն» ապրելն էլ պարտադիր չի համարվում:

105. Կապ չունի` խորանում ես, թե` արդեն խորքից խոսում. քեզ սոփեստության պիտակ են կպցնում, ավելին` միայն ոտքերը թրջածի «իմաստնությունն են» հավանում, քանզի նա հետույքը միշտ չոր է պահում, իսկ աչքը տեսածին է հավատում, ու, քանի դեռ անշունչ մարմինդ ջրի մակերես չի բարձրանում, ապրումիդ մեջ չեն համոզվում, ապա` ափսոսանքից սուտ արցունքներ են թափվում` այն էլ դիակասերների աչքերում:

«Գնա մեռի, արի սիրեմ» ասույթն արդիական է մնում, քանզի մեռյալների աշխարհում ենք ծնվել ու Չապրում:

...

Երևակայությամբ համեմված պատկերում, հետո հուշերի վերապատկերում՝ էությունից ավելի գեղեցիկ կամ տգեղ, որի իսկականը այդպես էլ մնում է անհայտ, երբ այն ես, ում բացակայությամբ լինելն է պետքություն:

106. Ինչքան շատ է խնամքը, այնքան ուշ է նահանջում հիվանդությունը (անգամ նպաստում է դրա առաջացմանը), քանզի հոգածությունից նախ՝ սնվում է հիվանդին հատուկ եսասիրությունը. ուստի, դրանում էլ անհրաժեշտ է պահել չափավորություն, նաև՝ որպես վարակի տարածման կանխարգելում:

...

Վաղաժամ մահից առավել՝ ուշացածն է անտանելի, ու, ինքնաբավարարման մոլուցքով տարված, խիղճը մեզ հաճախ վերածում է սադիստի:

Եթե իսկական մարդասեր, ապա սիրտը խղճից ամուր պիտի լինի, որ մարդասիրաբար սպանի, երբ մահը հապաղի:

107. Ճոճանակ.

Վարձակալն ուրիշի տանը փորձում է ստեղծել սեփական անկյուն և այն պահելու համար թափում է արյուն` չհասկանալով իմաստն ապրելու, ու այսպես տհաս էլ մնալու է, քանի դեռ չգիտի որտեղից է եկել և ուր է գնալու` չի էլ իմանալու, ուստի, սա գրել-կարդալուց էլ ոչինչ չի փոխվելու` ճոճանակը նույն հետագծով ճոճվելու է մինչև ամրակները կոտրվեն:

108. Երբ փոխվում է գույնը թանաքի, տառապանքն էլ է դառնում զվարճալի` որպես խրախճանք՝ հանդեպ ինքնասպանի, որին կհաջորդի տհաճ զգացողությունը խումարի, և միայն անշունչ մարմինը կսթափեցնի, բայց պատճառն այլևս նրանում չի լինի: Իսկ մինչ այդ՝ «Որտեղի՞ց է արյունը, և ո՞վ է դանդաղ մեռնողը» հարցերը չեն ծագի, քանզի բոլորին թվում է, թե պատճառն ինքնին է հասկանալի. ընդամենը գույնն է թանաքի: Չկա ու չես գտնի սրանում մեղավորի, հետևաբար՝ նաև պարտականի, ուստի, մնում է շարունակել գրել արյունով և վայելել զվարճալին:

109. Անհրաժեշտ նամակը ոչնչացվում է ճիշտ այնպես, ինչպես անպետքը, ու պահվում է միայն այն, որը չի հասկացել հասցեատերը, որի դեպքում այլևս կարևոր չէ որոշել պետքությունը, և սրանում ոչինչ չի փոխում՝ որպես հուշ պահելու ցանկությունը:

110. Ժամանակն արագ է խժռում ամեն ինչ՝ հասկացնելու համար` ազատությունը նրանում է, որ մեզ չի պատկանում ոչինչ և չի կարող ստիպել մնալ ինչ-որ ինչ:

Չի կարելի մարդ լինել ավել չափից, մի հրաժարվիր քո միջի գայլից, թե չէ հանկարծ կսատկի ու նեխահոտը ողջ կյանքում կուղեկցի` վերածելով բանական դիակի:

111. Լո՞ւյս ես ուզում, տառապյա՛լ, նստիր գիրկը խավարի` հետևդ շոյելով կբացատրի:

Վախեցա՞ր, ա՛յ կեղծարար, չգիտեիր, որ մտածում են գլխով, հասկանում` հետույքով: Սա՛ էլ իմացար:

112. Կյանքը չի փոխում իր դիրքը, և նրա համբույրին արժանանում են ամենքը, ուստի, նա, ով մշտապես եղավ խոնարհ, չզգաց գոտկատեղից ներքև համբույրի հաճույքը` ստրուկ մնաց` ճակատին կրելով շրթներկի հետքը:

113. Ե՛ս եմ սպանել բոլորին, այն էլ՝ իրականում, որտեղ շատ է ցավում.

Երազ եմ տեսնում` հարազատ դեմքեր, շրջանաձև հրապարակ, իրար ետևից վազում ենք, ով ում հասցնի կրակում է` ցավ չենք զգում ու չենք սպանվում, հրճվանքով ենք խաղում:

Հետո նկատում եմ, որ միայն ես եմ առանց ձի ու բոլորը կրակում են ինձ վրա, արթնանում եմ …

114. Քանի որ մենակ մնալով մնում ես մենակ այն ամենի հետ, ինչը կրում ես քո մեջ, ուստի, անկախ իրականության պահանջներից, երեխայի մեջ պետք է խրախուսել անկեղծությունը, իսկ ավելի ճիշտ` ուղղակի չփչացնել այն, քանզի կյանքում անխուսափելիորեն զգալու է դրա կարիքը ու միայն մի տեղ է կարողանալու գտնել:

115. Ոչ երթևեկելի եղանակն անտանելի է նրանց համար, ովքեր ընկերակցությամբ չեն նրա, ում հետ հաճույքով կանգնելու համար կարող են քաշել աջ …, ըհը, ահա և վարագույր մառախուղը …

116. Նախ՝ կամքդ հակադրում ես ավագների իմաստնությանը, ապա` ձեռք բերած իմաստնությունդ առաջադրում կրտսերներին, ու միայն այն ժամանակ ես իմաստնանում իսկապես, երբ հասկանում ես, որ երկու դեպքում էլ սխալվել ես:

Սա ճշմարտություն (զղջում) է, որին անխուսափելիորեն դատապարտված են ամենքը, ու/բայց երանի, եթե դրանից հետո դեռ չի ավարտվել ապրելու ժամանակը:

117. Խոժոռադեմ մարդկանց մեջ ավելի շատ գտնում ես ապուշության աստիճան երջանիկ լինելու առիթ, քան դեմքի արտահայտության օբյեկտիվ պատճառ:

Եվ ընդհակառակը` հակառակում. ժպտացող աչքեր, որոնցում միշտ առկա է յուրահատուկ թախիծ` որպես արտապատկերում ցավի, տառապանքի, դժվարության,…, որպիսիք վերապրելով` նրանք սովոր(ում)ել են գնահատել ուրախությունն ակնթարթում:

118. Լեդի.

Կին, որի առաջ կարող ես ծնկի գալ` քեզ զգալով աշխարհի տիրակալ:

Ցավոք, այդպիսիք հազվադեպ են հանդիպում, չնայած` բնությունը շատերին է տվել այդպիսին լինելու հնարավորություն։

119. Ավելի ապերջանիկ է ոչ թե այն կինը, որն ունի արտասվելու առիթ, այլ նա, ով ստիպված է զսպել արցունքները, իսկ նրանք, ովքեր զերծ են դրանից, կամ երջանիկ ապուշ են, կամ` հանճարեղ դժբախտ:

Ինչ վերաբերվում է տղամարդկանց, ապա նրանք բնությունից դատապարտված են լինել երկուսից մեկը, իսկ երբեմն` երկուսը մեկում, և չունեն այլ ընտրություն:

120. Թեպետ իմաստությունը միշտ հետևանքն է զրկանքի, բայց ամենքի համար չէ, որ զրկանքը վերածվում է իմաստնանալու պատճառի, քանզի միայն ջրառատ գետն է վերափոխվում լճի, երբ հանդիպում է պատնեշի:

121. Կյանքը կին է, որի բարեհաճությունը կարող ես վաստակել սիրելով, կամ ստիպված ես պարբերաբար վճարել, իսկ նրա արհամարհանքի և ատելության միջև, անշուշտ, պետք է վերջինն ընտրես. այդպես երկար չես տառապի` արագ կսպանվես. թեպետ, ընտրության հնարավորություն նա հազվադեպ է ընձեռում. սովորաբար ինքն է որոշում:

122. Նշիր խորհուրդ տալուց և նկատի ունեցիր` ստանալուց.

Թեկուզ լինի լավագույնը, միևնույն է, ուրիշի փորձը փոխանցվում է որպես տեսություն, որով առաջնորդվելը դառնում է փորձարկություն, իսկ արդյունքը` սեփական փորձի հանգում, ինչն էլ երբեք առաջինի հետ նույնական չի լինում:

...

Նա, ով խրատում է՝ իրեն նշելով որպես լավագույն օրինակ, արժանի է արհամարհանքի՝ որպես վատագույն փորձ:

© Տիգրան Գորշ / ԱՄԵՆ (1-122)